Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Değerlendirme ve Tanı Koyma Süreci
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), yedi yaşından önce en sık dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile kendini göstermeye başlayan nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Çocuğun gelişimini, yaşamını, kişilerarası ilişkilerini, okul ve aile hayatını, akademik başarısını, arkadaşlık ilişkilerini olumsuz etkiler.
Özellikle çevremizden sık sık duymuşuzdur. ‘’Kıpır kıpır’’, ‘’Durdan sustan anlamıyor ve hiç yerinde durmuyor’’, ‘’Yaramaz’’ vb. Gerek aklına gelen her şeyi yapmak ve söylemek istemesi, gerek sokakta, okulda ve evde sürekli kendisinden yakınılması aslında DEHB için birer ipucudur ancak tanı koymak için elbette yetersizdir. Toplum içerisinde, ’’çocuğum çok hareketli kesin hiperaktif’’ veya ’’çocuğum hiperaktif dolayısıyla çok zeki’’ gibi önermelerin doğru olmadığını da belirtmekte yarar var.
Ne zaman “Çocuğumda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı var” denilebilir?
1. Temel Aşama: Hasta Öyküsü
Öncelikle, çocuk bir uzman (psikiyatri, psikolog ve özel eğitim uzmanı) tarafından klinik değerlendirmeye tabi tutulmalı ve tanı saptanmalıdır. Sonrasında çocuğun öyküsünün alınması yani aile ile görüşülmesi, doğum öncesi ve sonrası gelişimi, başta anne ve babası ve(ya) bakım vereni olmak üzere öğretmeni ve yakın çevresine bu tanıyı düşündüren davranışlarının sorulması ve çocuk ile gelişim dönemine uygun, anlayabileceği bir dille konuşulması gerekmektedir.
2. Aşama: Uluslararası sınıflandırma sistemi olan DSM-IV tanı ölçütlerini karşılaması
Şu 3 temel koşulun da var olması gerekmektedir.
a) Aşırı hareketlilik, dürtü kontrolsüzlüğü (impulsivite) ve dikkat eksikliği belirtileri.
b) Belirtilerin 7 yaşından önce başlaması, bu belirtilerin çocuğun yaşıtları ile karşılaştırıldığında belirgin olarak fazla görülmesi.
c) Belirtilerin en az iki yerde olmak üzere (okulda ve evde) gerçekleşmesi ve gelişim düzeyine uygun düşecek görev ve beklentileri yerine getirmesini engelleyecek şiddette olması.
3. Aşama: Objektif Değerlendirme – Çocuğun Gelişimsel + Zihinsel yönden değerlendirilmesi
1) AGTE (Ankara Gelişim Envanteri)
2) WISC-R (Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği)
3) DEHB Aile Değerlendirme Ölçeği
4) DEHB Öğretmen Değerlendirme Ölçeği
5) Burdon Dikkat Testi
6) CPT Testi
Eğer gerekli görülür ise: Özel Öğrenme Güçlüğü Testleri
4. Aşama: (Eğer gerekli ise)
– Psikiyatrik check-up
– Çocuk Nöroloji Konsültasyonu
– EEG (Elektroensefalografi): Bilinç ve algı bozuklukları, unutkanlık, dikkat bozukluğu epilepsi hastalığı, unutkanlık, bazı psikiyatrik hastalıklar ve uyku bozuklukları vb. nedenler ile beyindeki elektriksel etkinliği değerlendirmek amacı ile yapılabilir.
– MR (Emar)
TANI VE TEDAVİ
5. Aşama: Psikoeğitim
-Aileyi Bilgilendirme
6. Aşama: Çocuğun kişilik özelliklerinin değerlendirilmesi
Klinik görüşmeler + Objektif değerlendirmeler
– Beier Cümle Tamamlama Testi
– CBCL (Çocuk Davranış Sorunları Değerlendirme Ölçeği)
– Conners Öğretmen Derecelendirme Ölçeği
– Öğretmen Anketi
– Bender Gestalt Motor Algılama Testi
– Peabody Resim-Kelime Testi
– CDI (Çocuk Depresyon Ölçeği)
– DKÖ-SKÖ (Durumluk-Sürekli Kaygı Ölçeği)
7. Aşama: Çocuğun Tedavi ve Eğitim Planının Yapılması
Sayfa içeriği bilgilendirme amaçlıdır. İlk adım olarak aile hekiminize danışabilirsiniz.
